Nid oes neb yn hoffi meddwl y daw’r diwrnod pan na allan nhw ymdopi â’u pethau eu hunain ragor neu â gwneud eu penderfyniadau eu hunain am bethau fel maen nhw’n byw, pa driniaeth feddygol maen nhw’n ei derbyn neu sut i fuddsoddi eu harian.
Mae cofrestru Atwrneiaeth Arhosol (LPA) ychydig fel cymryd yswiriant. Efallai na fydd rhaid i chi byth ei defnyddio, ond mae yno rhag ofn.
Gallwch chi sefydlu LPA os oes gennych chi alluedd meddyliol felly mae’n werth ystyried ymlaen llaw a oes gennych chi arwyddion cynnar dementia.
Os nad oes gan rywun alluedd meddyliol, efallai o ganlyniad i ddementia neu anaf i’r ymennydd, nid ydynt yn cael gwneud LPA. O dan yr amgylchiadau hyn, gall aelod o’r teulu wneud cais i fod yn ‘dirprwy’ iddynt.
Sefydlu Atwrneiaeth Arhosol
Fel yr unigolyn sy’n rhoi awdurdod, h.y. y ‘rhoddwr’, rhaid mai chi yw’r un sy’n penderfynu bod angen LPA.
Y twrnai/twrneiod dan sylw yw’r sawl rydych chi’n rhoi awdurdod iddynt. Os oes gennych chi fwy nag un twrnai mae’n rhaid iddynt ddod i gytundeb am faterion sy’n ymwneud â chi.
Mae yna ddau fath go wahanol o LPA:
Mae LPA Eiddo a Busnes yn ymdrin â phob mater ariannol ac eiddo, gan gynnwys:
- materion ariannol o ddydd i ddydd
- gwneud cais am fudd-daliadau
- delio â dyledion
- gwerthu (neu brynu) eiddo
Gall y math yma o LPA gael ei ddefnyddio hefyd tra bod gennych chi alluedd meddyliol o hyd.
Mae LPA Lles Personol yn rhoi’r pŵer i’r twrnai wneud penderfyniadau am eich iechyd, eich tai a materion gofal cymdeithasol. Dim ond pan nad oes gennych chi alluedd meddyliol ragor y gall y math yma o LPA gael ei ddefnyddio.
Mae’r ddau fath o LPA yn wahanol iawn a gall pob twrnai wneud dim ond y penderfyniadau maen nhw wedi derbyn yr awdurdod i’w gwneud. Os yw’n well gennych chi, cewch ddewis un unigolyn i fod y twrnai am y ddau fath o LPA; ond cewch chi ofyn hefyd i sawl unigolyn rannu rôl y twrnai am un neu’r ddau fath o LPA.
Cofrestru’ch Atwrneiaeth Arhosol
Ni all LPA gael ei ddefnyddio nes iddi gael ei chofrestru (mae’r ffi yn rhyw £82 ond mae’n bosibl y byddwch chi’n gymwys am esemptiad neu (Saesneg yn unig) ffi ostyngedig); serch hynny, cewch ei chofrestru ymhell cyn bod arnoch chi ei hangen. Efallai na fyddwch chi byth ei hangen, ond bydd sefydlu atwrneiaeth yn gwneud bywyd yn haws i bawb os byddwch chi’n colli galluedd meddyliol yn y dyfodol.
Gall gymryd hyd at 20 wythnos i gofrestru Awdurdod Cynllunio Lleol (LPA). Mae’r broses yn weddol syml. Gallwch ei wneud eich hun; fodd bynnag, efallai y bydd yn well gennych ddefnyddio eich cyfreithiwr eich hun.
Bydd Swyddfa’r Gwarchediwad Cyhoeddus (Saesneg yn unig) yn eich helpu i benderfynu a ddylech chi wneud Atwrneiaeth Arhosol neu beidio ac yn darparu’r ffurflenni mae eu hangen i gofrestru un.
Os ydych chi’n ansicr a oes gan rywun LPA neu beidio (neu ba fath), gallwch chi chwilio’r gofrestr (Saesneg yn unig) yn rhad ac am ddim (rhaid i chi lenwi ffurflen gais).
Gallwch chi ganslo LPA os nad oes arnoch chi ei hangen ragor neu os ydych chi am wneud un newydd.