Er bod y mwyafrif ohonon ni’n onest, mae yna rai pobl sy’n dymuno cymryd eich arian oddi wrthych chi. Byddan nhw efallai’n dymuno eich twyllo i mewn i roi arian iddyn nhw neu dalu am rywbeth nad oes arnoch chi ei angen, neu byddan nhw efallai jest yn ceisio ei ddwyn oddi wrthych chi. Yn anffodus, mae rhai pobl yn debycach o fod yn darged i’r masnachwyr twyllodrus, troseddwyr carreg y drws a’r sgamwyr yma.
Ond mae yna bethau y gallwch chi ei wneud i amddiffyn eich hun a’i gwneud yn fwy anodd i’r troseddwyr yma gymryd mantais ohonoch chi. Dyma rai o’r ffyrdd y gallai pobl geisio cymryd eich arian, ac awgrymiadau ar sut i amddiffyn eich hun.
Bwrgleriaeth drwy dynnu sylw
Bwrgleriaeth drwy dynnu sylw yw pan fydd galwyr ffug yn ceisio twyllo eu ffordd i mewn i’ch cartref i dwyn arian a phethau gwerthfawr. Mae’r galwyr ffug yn gallu ymddangos yn ddiffuant a byddan nhw’n ceisio eich twyllo chi. Byddan nhw efallai’n cymryd arnyn nhw eu bod o’r cyngor, y cwmni dŵr neu’r cwmni nwy.
Maen nhw’n gweithio mewn parau weithiau; un i’ch cadw chi’n siarad wrth y drws ffrynt tra bod y llall yn ceisio mynd i mewn i’ch tŷ drwy ddrws cefn neu ffenestr. Bydd rhai hyd yn oed yn pledio am gymorth efallai, fel gofyn am wydraid o ddŵr neu fynediad i ffôn.
Beth i’w wneud:
- Gofynnwch am eu cerdyn adnabod a gwiriwch ef yn ofalus. Cadwch y rhifau ffôn am eich gwasanaethau nwy, trydan a dŵr wrth law – fel yna gallwch chi ffonio’n rhwydd a gwirio pwy yw swyddog.
- Ymunwch â chynlluniau cyfrinair eich cwmnïau nwy neu drydan. Dyma lle rydych chi’n trefnu cyfrinair gyda’r cwmni er mwyn gwirio bod eu cynrychiolwyr yn rhai dilys.
Masnachwyr twyllodrus a galwyr digroeso
Weithiau bydd rhywun efallai’n curo ar eich drws neu yn eich ffonio i gynnig gwasanaeth i chi nad ydych chi wir ei angen. Bydd y galwyr digroeso yma efallai’n ceisio rhoi pwysau arnoch chi i gytuno i atgyweiriadau neu welliannau cartref diangen, yn aml am grocbrisiau. Er enghraifft, byddan nhw efallai’n dweud eu bod yn gallu gweld rhywbeth am eich tŷ sydd angen ei drwsio, fel y to, neu’n cynnig tacluso’ch gardd chi. Yna maen nhw’n codi gormod arnoch chi, ac yn dod o hyd i fwy a mwy o dasgau maen nhw’n dweud bod angen eu gwneud.
Beth i’w wneud:
- Peidiwch â chytuno i lofnodi contract neu roi arian iddyn nhw nes eich bod wedi siarad â rhywun rydych chi’n ymddiried ynddyn nhw.
- Peidiwch byth â datgelu’ch rhif PIN na gadael i neb eich perswadio i roi’ch cerdyn banc iddyn nhw. Peidiwch byth â gadael i rywun fynd â chi i’r banc i dynnu. arian parod i wneud taliad.
- Peidiwch ag ofni gofyn i werthwr adael. Os ydyn nhw’n gwrthod, galwch yr heddlu.
Casgliadau elusennol ffug
Efalai y bydd twyllwr yn curo ar eich drws ac yn gofyn i chi roi arian, dillad neu nwyddau cartref ar gyfer elusen. Mewn gwirionedd, cast yw hyn i geisio dwyn arian oddi wrthych chi. Caiff unrhyw eitemau a roddwch chi eu gwerthu ymlaen.
Beth i’w wneud:
- Mae’n rhaid i elusennau go iawn gofrestru gyda’r Comisiwn Elusennau a dangos manylion eu cofrestriad ar sachau ac amlenni casglu.
- Gwiriwch y rhif elusen gofrestredig ar wefan y Comisiwn Elusennau (Saesneg yn unig). Gallwch chi eu hysbysu am dwyll rhoddion elusennol hefyd.
- Cofiwch fod llawer o ffyrdd eraill o roi i elusen, felly peidiwch byth â theimlo’n euog am ddweud na wrth rywun sy’n curo ar eich drws.
Arolygon defnyddwyr ffug
Mae rhai sgamwyr yn gofyn i chi gwblhau arolwg er mwyn iddyn nhw gael gafael ar eich manylion personol, neu ei ddefnyddio’n esgus dros eich perswadio i brynu rhywbeth nad ydych chi wir ei eisiau na’i angen.
Beth i’w wneud:
- Gofynnwch am weld cerdyn adnabod a gwiriwch ef yn ofalus. Ffoniwch y cwmni maen nhw’n ei gynrychioli – cymerwch y rhif ffôn o’ch llyfr ffôn yn hytrach na galw rhif maen nhw’n ei roi i chi.
- Os nad ydych chi’n teimlo’n gyfforddus yn cwblhau arolwg, gofynnwch iddyn nhw adael. Does dim rhaid i chi wneud unrhyw arolygon os nad ydych chi’n dymuno.
Felly cofiwch, pan fydd rhywun yn curo ar eich drws:
- Edrychwch dryw’r twll sbïo neu’r ffenestr.
- Ydych chi’n disgwyl rhywun?
- Ydych chi’n eu hadnabod?
- Gwiriwch pwy yw’r galwr cyn agor y drws.
- Peidiwch â gadael i unrhyw alwr roi pwysau arnoch chi i wneud penderfyniad cyflym.
- Peidiwch â theimlo eich bod yn anghwrtais neu’n anofalgar drwy ddweud ‘na’ – mae’ch diogelwch eich hun yn bwysicach.
- Ac os ydych chi’n ansicr, peidiwch ag agor y drws.
Gallech chi gysylltu â’ch cyngor lleol hefyd i weld a ydych chi mewn Parth Dim Galwyr Digroeso. Mae bod mewn Parth Dim Galwyr Digroeso yn gallu atal rhai masnachwyr twyllodrus, ac efallai y bydd yn gwneud i chi deimlo’n fwy hyderus am ddweud wrth alwyr digroeso i fynd i ffwrdd.
Llythyron a galwadau ffôn sgamio
Wrth gwrs, nid yw pob sgamiwr yn dod i’ch tŷ i geisio twyllo arian allan ohonoch chi. Efallai y cewch chi lythyron neu alwadau ffôn sy’n dweud wrthych chi eich bod wedi ennill arian neu wobr, ac yn gofyn am eich manylion banc er mwyn iddyn nhw gael rhoi’ch enillion i chi. Mewn gwirionedd, maen nhw ond eisiau gwagio’ch cyfrif banc.
Neu efallai y cewch chi alwad ffôn, e-bost neu neges destun sy’n honni bod oddi wrth eich banc, ac yn gofyn i chi roi rhifau cyfrif neu gyfrineiriau. Cofiwch, fydd banciau byth yn gofyn i chi roi’r manylion hyn iddyn nhw. Felly os dywed rhywun eu bod yn cynrychioli’ch banc ac yn gofyn am y rhain, mae bron yn sicr o fod yn sgam. Y peth i’w wneud yw rhoi’r ffôn i lawr.
Efallai y bydd rhywun hyd yn oed yn cynnig cyfle i chi fuddsoddi’ch arian a fydd yn talu llawer o log i chi neu’n gwneud elw mawr i chi. Peidiwch byth â buddsoddi’ch arian heb gael cyngor ariannol – ac os bydd rhywbeth yn swnio’n rhy dda i fod yn wir, mae’n debyg ei fod e!
Beth i’w wneud:
- Peidiwch byth ag ymateb i lythyron neu alwadau ffôn sy’n dweud wrthych chi eich bod wedi ennill gwobr neu gystadleuaeth oni bai eich bod yn hollol sicr ei bod yn ddilys a gallwch chi gofio gwneud cais amdani. Gofynnwch i ffrind neu aelod o’ch teulu am gyngor.
- Cofiwch na fydd banciau a chymdeithasau adeiladu byth yn eich ffonio i ofyn am fanylion eich cyfrif.
- Peidiwch byth ag ymateb i lythyr neu alwad ffôn sy’n cynnig cyfle i chi fuddsoddi mewn rhywbeth heb gymryd cyngor ariannol annibynnol.
Beth i’w wneud os credwch eich bod yn fictim twyll
Os ydych chi neu rywun rydych chi’n eu ‘nabod wedi dod yn fictim sgam a/neu drosedd carreg y drws, cysylltwch â Thîm Safonau Masnachu eich awdurdod lleol i drafod y pryder. Gallwch chi roi gwybod amdani hefyd i Wasanaethau Defnyddwyr Cyngor ar Bopeth, a fydd wedyn yn atgyfeirio unrhyw achosion sy’n galw am ymchwiliad pellach at y Safonau Masnachu. Fel arall, gallwch chi roi gwybod am y mater i Action Fraud.
Os ydych chi neu rywun rydych chi’n eu hadnabod mewn perygl dybryd, dylech chi ffonio 999.
Os credwch fod trosedd wedi ei chyflawni o bosib, ffoniwch yr heddlu a byddwch yn ofalus i beidio â symud neu ddifa unrhyw dystiolaeth.